बुधवार, ८ जानेवारी, २०१४

पांडवगड ट्रेक

४ जानेवारी २०१३

 यंदाचा हिवाळा पुण्याच्या घरी साजरा करण्याचे निश्चित केल्यानंतर सर्व प्रथम केलेली गोष्ट म्हणजे ट्रेक्स चे बेत ! ४-५ जानेवारी ला हरिश्चंद्रगड ला  जाण्याची आखणी महिनाभर आधी झाली होती. पण माशी कुठे शिंकली कुणास ठाऊक ? दोन दिवस सर्वांना वेळ झाला नाही, नेहमीप्रमाणे ऐन वेळी काढता पाय घेणारे मावळेही होतेच. अखेर एक दिवसाचा पांडवगडाचा ट्रेक करण्याचे ठरवून आम्ही दुधाची तहान ताकावर भागवावी असा विचार केला.

सकाळी पावणे सहाची वाईची  एस. टी. स्वारगेट हून पकडायची होती. फक्त जेवणाचा डबा , पाणी आणि खास युरोपिअन चॉकलेट्स घेऊन मी सव्वा पाच वाजता घर सोडले. निघताना एक दंड (बांबूची लांब काठी) बरोबर न्यावयास विसरलो नाही. बरोबर फोन नेला नव्हता. पण ठरल्याप्रमाणे प्राजक्ता आणि सागर वेळेवर आणि ठरलेल्या ठिकाणी आले व पावणे सहाची महाबळेश्वर एस. टी. आम्हाला मिळाली आणि ती वेळेवर निघाली सुद्धा !

शिरवळ जवळ चहा-नाश्त्यासाठी गाडी थांबली, तेव्हा बाहेर धुक्याने हवेशी हात मिळवणी केलेली होती.  हवेत बेमालूमपणे  मिसळलेले ते धुके पेपर विक्रेत्यांच्या टपरीला प्रभात-सुलभ शोभा आणत होते. आम्ही एक 'सकाळ' घेतला. आमचे  वेळ घालवण्याचे  चोचले (कोडी वगैरे) पुरवण्यासाठी त्यातील पुरवण्यांचा आम्ही पुरवून पुरवून वापर केला.
८ च्या सुमारास गाडी वाई ला पोचली. आम्हाला पुढे मेणवली ला जाणारी गाडी हवी होती. मेणवली म्हणजे नानासाहेब फडणवीस यांचे एकेकाळी वास्तव्य असेलेले आणि आता जेथे त्यांचा वाडा अजूनही शाबूत असेलेले गाव! चौकशी खिडकी च्या पलीकडे बसलेला माणूस अनेक वेळा विचारून सुद्धा तोंडातल्या तोंडात बोलत असल्याने नेमकी एस. टी. कोणत्या  गावची  किंवा फलाट कुठला अशी कुठलीच माहिती मिळाली नाही. सागर ने अखेर त्याला एस.टी. चा नंबर विचारला.  ९८७६ नंबरच्या त्या एस. टी. ला कुठलीच पाटी लावलेली नव्हती आणि गाडी  निघाल्यावर सुद्धा चालक किंवा वाहकाने तशी कुठलीच तसदी घेतली नाही.

 विचारल्यावर, ती गाडी "पांडेवाडी" ची असून तेच पांडव गडाचे पायथ्याचे गाव आहे अशी मौलिक माहिती मिळाली. मी आणलेला दंड हा केवळ फोटोसाठी पोज देण्यासाठी आणला आहे असा गैरसमज प्राजक्ताचा झाला होता. "उगाच हाताला ओझे" अशी सागरने टिका सुद्धा केली. मी या टिप्पण्या दुर्लक्षून एस. टी. मध्ये शिरलो.   मेणवली पेक्षा पांडेवाडीहून  किल्यावर जाणे सोईचे ठरेल असा विचार करून आम्ही पांडेवाडी चे तिकीट काढले. पंधरा- वीस मिनिटांत आम्ही इच्छित स्थळी पोचलो. आजूबाजूची शेते, शेणाने सारवल्याचा वास, तुरुतुरु चालणाऱ्या कोंबड्या यांमुळे शहरापासून दूर आल्याचे जाणवले. स्थानिक लोकांना विचारून गडाच्या वाटेला लागलो. प्राजक्ता ने तिचा SLR (सिंगल लेन्स रिफ्लेक्स) तंत्रज्ञान असलेला कॅमेरा काढला आणि तिने तिचा एकटीचा एक ग्रुप केला. शेतांतील पिकांवरील किडे तिचे प्रथम लक्ष्य ठरले. नंतर तिने पक्ष्यांकडे मोर्चा वळवला.
झाडावर बसलेला पक्षी 


गुरे- ढोरे , कुत्री-मांजरे , माणूस सोडून एकही सजीव तिने टिपला नाही असे झाले नाही. योग्य वाट सापडली असे वाटल्यानंतर आम्ही मिरचीच्या एका मळ्यालगत नाश्त्यासाठी बसलो. सॅंडविचेस आणि गाजर हलवा असा दमदमीत नाश्ता करता करता आम्ही ट्रेक साठी आलो आहोत हेच जणू विसरून गेलो.

पांडेवाडी सोडेपर्यंत आम्हाला कुत्र्यांनी नको करून सोडले  होते. माझ्या हातात असलेल्या दंडाचा काहीतरी उपयोग होतो आहे हे आता सागर-प्राजक्ताला समजले. गावकऱ्यांकडून वाटेचा अंदाज घेतला होता, तरीही सागाची सर्वत्र विखुरलेली पाने पाऊल वाटा लपवत होती आणि  आम्ही वाटे पासून दूरच राहिलो. किल्ल्याची दिशा बरोबर माहीत असल्याने आणि उजव्या सोंडेने वर जायचे आहे हे माहीत असल्याने त्या हिशोबाने मार्ग आक्रमत राहिलो. म्हणावी तशी उंची न गाठताच आम्ही खूपसा आडवा पट्टा पार केला. वाटेत कोरडा पडलेला ओढा एक दोन वेळा ओलांडला तेव्हा - "आमचा ओढा बरोबर वाटेकडे आहे " अशी कोटी करून प्राजक्ता ने तापू लागलेल्या वातावरणात विनोदाचा शिडकावा केला. कॅमेराचा सढळहस्ते वापर करत चालत असल्याने आमचा वेग अतिशय मंदावला होता. शिवाय आता चढणीची वाट , (तीसुद्धा सावली नसलेली ) सुरु झाल्याने आम्ही वेळ घेत आणि एकमेकांचे फोटो घेत पुढे जाऊ लागलो. धोम धरणाचा परिसर उंचावरून  अतिशय रमणीय दिसत होता.


छोट्याश्या पण  शिस्तीत वसवलेल्या आणि शेतांच्या कडेकडेने बसवलेल्या अशा वाड्या साजऱ्या दिसत होत्या. गड माथा आता नजरेच्या टप्प्यात आला होता.  आवळे , श्रीखंडाच्या गोळ्या असा नमुनेदार ट्रेक चा खाना एकीकडे चालू होताच. तासभर झाल्यानंतर आम्ही गावकऱ्यांनी सांगितलेल्या खुणेपाशी म्हणजे कौलारू मंदीर असलेल्या माचीवर पोचलो.
भैरवनाथ मंदीर, पांडवगड 


भैरवनाथाचे हे मंदीर राहण्यायोग्य असले तरीही नावे लिहून भिंती इतक्या भरवून ठेवल्या आहेत की बाळांसाठी नावे शोधण्यासाठी पांडवगड ला येणे वाया जाऊ नये. या माचीवरून गडाचे विंचू काट्या सारखे पुढे आलेले टोक दिसते. इथून किल्ल्यावर जाण्यास एक मोठ्ठी चढण पार करावी लागते. प्रवेश द्वार गाठण्यासाठी गडाला मोठाच वळसा घालावा लागतो. या वळणावर पाण्याची टाकी दिसतात. वाऱ्यामुळे वैशिष्ट्यपूर्ण क्षरण होऊन बनलेले खांबही दृष्टीस पडतात.   बाराच्या सुमारास आम्ही फुटक्या दरवाजापाशी पोचलो. जोरदार घोषणा झाल्या. सावलीत जरा  वेळ विसावलो. संत्री -मोसंबी खाऊन तरतरीत झालो.

पांडजाई देवीचे मंदीर, पांडवगड 

गड फिरण्यास प्रारंभ केला. प्रवेशद्वारापासून थोडे पुढे जाताच शिवकालीन किल्ल्यांची ओळख असलेले गडावरील मारुतीचे मंदीर दिसले. तसेच या मंदिरासमोर कोल्हू चालवण्यासाठी लागणाऱ्या चक्राचे तसेच जात्याचे अवशेष आढळले. थोडे पुढे गेल्यावर पांडजाई देवीचे मंदीर दिसले. अगदीच भग्न अवस्थेत असलेल्या या मंदिराचा जीर्णोद्धार करण्याचा प्रयत्न झाला असल्याचे तेथील लाल विटांवरून लक्षात येत होते. मंदिराच्या बाहेर शंकराची पिंड आणि समोर मारुतीची शिळेत कोरलेली मूर्ती दिसली. मंदिराच्या लगतच एका इमारतीचे अवशेषही दृष्टीस पडले. गडाचा एकंदरीत घेर लहान असल्याने उत्तर टोकाला जायला आम्हाला फारसा वेळ लागला नाही. विंचू काट्या सारख्या भासणाऱ्या या टोकावरून दरीचे रौद्रसुंदर दर्शन घडते. अर्थातच या ठिकाणी फोटो-सेशन चांगले तासभर लांबले.
रौद्रसुंदर दरी, पांडवगड 


आम्ही तिघे वगळता " गडावर काळे कुत्रेसुद्धा येणार नाही" , हा आमचा समज आमच्या फोटो-सेशन मध्ये व्यत्यय आणणाऱ्या तिघा मुलांनी खोटा ठरवला. परत फिरताना किल्ल्यावरील सुकलेले तळे बघितले आणि प्रवेशद्वार पाशी पायऱ्या होत्या , त्या ठिकाणी डायनिंग टेबल केले.  आम्रखंड , मटार-उसळ , पोळ्या आणि मला पालकाचे वाटलेले , प्राजक्ताला मुळ्याचे वाटलेले आणि सागरला मेथीचे वाटलेले (प्रत्यक्षात माहीत नाही) असे पराठे  आणि लिंबाचे लोणचे असे आमचे दुपारचे जेवण होते. निवांत जेवण आणि गप्पा झाल्यावर अडीच च्या सुमारास गड उतरण्यास प्रारंभ केला. उतरताना आणखी तिघांचे एक टोळके आम्हाला भेटले. ते बहुधा धावडी गावातून येणाऱ्या वाटेने आले होते. 
 ही वाट  पांडव गडाच्या पूर्वेकडे असून या गावात पांडव लेणी आहेत.  पांडव-लेणीचा पांडवांनी त्यांच्या अज्ञातवासात आश्रय घेतला होता अशी वदंता आहे.  यावरूनच या किल्ल्याला पांडव-गड असे नाव पडले.
उतरताना आम्ही चांगलाच वेग घेतला आणि माचीपाशी दहा मिनिटांतच पोचलो. तेथून खाली जाण्यासाठी आता योग्य आणि मळलेली वाट निवडली. उतरताना नेहमीच बरोबर वाट सापडते असा माझा नेहमीचा अनुभव आहे. ही बरोबर वाट बरीच लांबून जाणारी आणि मधेमधे चिंचोळी होती. विशेषतः मुरुमे असलेल्या वाटेने उतरताना पाय घसरू नये यासाठी विशेष काळजी आम्ही घेत होतो. दंडाचा उपयोग वाटेतील काटे असलेली झुडुपे तोडण्यास आणि जरूर पडल्यास आधारासाठी सुद्धा झाला.

बैल हाकण्याचा प्रयत्न !

आता हा बहुपयोगी दंड प्राजक्ता आणि सागर दोघांनीही वापरला होता आणि तो आणल्याबद्दल आभारप्रदर्शन सुद्धा करून झाले होते. वाटेत एका पठारावर एकुलते-एक झाड हेरून आणि त्याच्या इवल्याश्या सावलीत मावून आम्ही जुन्या आठवणींना उजाळा दिला आणि गप्पांची मैफल रंगवली. उन्हासोबतच   आम्ही डोंगरावरून उतरलो.  मजल -दरमजल करीत आम्ही पांडे वाडीत पोचलो तेव्हा समजले की सव्वा पाच ची एस टी नुकतीच गेली आहे. एकमेकांवर वेळ घालवल्याबद्दल दोषारोपण झाले आणि वादविवादाला फाटा देऊन आम्ही  भोगाव फाट्याकडे निघालो. एका मावशींच्या ओळखीमुळे आम्हाला वाई ला जाणारा टेम्पो मिळाला. त्यात मागे बसून वाई कडे कूच केले. टेम्पोत ठेवलेल्या फरशांवर बसून आम्ही Cadbury Munch चा फडशा पाडला. वाई बस स्थानकाजवळ नारळ पाणी प्यायले. पुण्याची एस.टी. आमच्या बरोबरच आगारात शिरली. खिडकी पटकावून मी हिशोब आणि नंतर झोपेची आराधना सुरु केली.
आठ च्या आत आम्ही स्वारगेट गाठले. एक दिवसाचा ऑफ बीट आणि निवांत ट्रेक झाला होता. मित्रांच्या  पंगतीने आणि सह्याद्रीच्या संगतीने  हिवाळ्याला खरी सुरवात झाली होती. 
पांडवगड सर केलेले त्रिकूट 


संदर्भ :

http://en.wikipedia.org/wiki/Pandavgad_Falls
http://trekshitiz.com/Ei/Pandavgad-Trek-Medium-Grade.html
http://www.marathimati.net/pandavgad-fort/

छायाचित्रे : प्राजक्ता खुंटे , सागर आंबेडे 

५ टिप्पण्या:

  1. changla zalay..finally parathe kashache hote te kalla ka? :P
    " मेणवली पेक्षा पांडेवाडीहून किल्यावर जाणे सोईचे ठरेल असा विचार करून आम्ही पांडेवाडी चे तिकीट काढले. पंधरा- वीस मिनिटांत आम्ही इच्छित स्थळी पोचलो." mhanje nakki kay? Swargate hun 15-20 min madhe pochlat? :-o
    "दमदमीत" नाश्ता wagaire (Un)Muktapeeth cha prabhaw distoy :D
    ani yaweles kotya kami (or may be nil) ahet..barech diwsanni lihilay mhanun ki kay? :D

    उत्तर द्याहटवा
    प्रत्युत्तरे
    1. काका , वाई ला गाडी आधीच पोचली होती. तेथून पांडे वाडी पर्यंत १५-२० मिनिटे लागली. मधील एक परिच्छेद वाचायचा राहिला का ?
      (मुक्तपीठ च्या बातमी प्रमाणे या लेखाचे विच्छेदन करू नये ही विनंती )

      हटवा
  2. Baryach divasanni varnan vishesh! Dhanyawaad :)
    " Aavala chirtana tya gadavar maze rakt sandle "- ha apekshit hota! :P
    Ek Puneri shanka: खास युरोपिअन चॉकले'"ट्स" घेऊन मी सव्वा पाच वाजता घर सोडले"- 2 ha ank bahuvachanat modat aslyamule ka? ;)

    उत्तर द्याहटवा
    प्रत्युत्तरे
    1. आवळा कापताना रक्त सांडले हे खूपच अति (आणि रक्त )-रंजित वर्णन झाले असते. अशा गोष्टी या लेखात टाळल्या आहेत !
      and दोन हे बहुवचन आहेच मुली (मुळी )

      हटवा
  3. " प्राजक्ता ने तिचा SLR (सिंगल लेन्स रिफ्लेक्स) तंत्रज्ञान असलेला कॅमेरा काढला आणि तिने तिचा एकटीचा एक ग्रुप केला. शेतांतील पिकांवरील किडे तिचे प्रथम लक्ष्य ठरले. नंतर तिने पक्ष्यांकडे मोर्चा वळवला."
    He Expected hota :) :P

    उत्तर द्याहटवा