नवनवोन्मेषशालिनी: मध्य युरोपिअन सहल : विएन्ना (दिवस दुसरा)

गुरुवार २० मार्च २०१४ : विएन्ना दर्शन

साडेसात वाजता उठलो. विएन्ना ला जाणारी बस साडे नऊ वाजता होती. रोमान च्या घरा पासून ट्रॅम ने बस स्थानकापर्यंत गेलो.

रोमानला कॉलेज मध्ये काम असल्याने तो मला बस स्थानकापर्यंत सोडावयास आला होता.
रोमान जर आला नसता तर माझी बस नक्कीच चुकली असती . बस वर Vídeň अशा नावाची पाटी होती. झेक मध्ये विएन्ना या शहराचे नाव Vídeň असे लिहितात. (आणि उच्चार वीदेन्य असा होतो ! ) रोमानने मला बस मध्ये बसवून दिले. student agency या संस्थे च्या बस मध्ये चहा पासून टी.व्ही. पहाण्यापर्यंत सर्व सोयी होत्या. एक तास आणि चाळीस मिनिटे अशा या प्रवासात मिकुलोव नावाचे एक सुंदर खेडेगाव बघायला मिळते,

Mikulov as seen from the bus

तसेच मोराविया (झेक प्रजासत्ताक चा एक प्रांत) च्या नैसर्गिक विविधतेचा आढावा या प्रवासात घेता येतो.

साडे अकरा च्या सुमारास विएन्ना मधील Stadioncenter या ठिकाणी पोचलो. तेथून Karlsplatz या स्थानकापर्यंत जांभळ्या मेट्रो लाईन ने जावे लागते. अलेक्स नावाचा मित्र तेथे घ्यायला येणार होता. त्याने सुचवल्याप्रमाणे मी मेट्रो चा एक दिवसाचा पास (७.१० युरो) घेतला. आणि Karlsplatz येथे पोचल्यावर अलेक्सला फोन केला. अलेक्स विएन्नाचा रहिवासी असल्याने त्याने मला शहर दाखवण्याची जबाबदारी आनंदाने स्वीकारली होती.

तो येईपर्यंत मी रोमान च्या घरून आणलेला डबा संपवला तसेच थोडा फलाहारही केला. अलेक्स च्या Technische Universität Wien (विएन्ना तंत्र विद्यापीठ ) पासून आम्ही सुरवात केली. विद्यापीठाची इमारत जरी (आतून) नवी असली तरी तिचा इतिहास १३ व्या शतकापर्यंत मागे जातो. विद्यापीठाच्या इमारतींच्या आत मध्ये फिरताना एखाद्या संग्रहालयाचा आणि आवारात फिरताना भव्य चर्च चा फील येत राहतो.


Wien University (मुख्य प्रवेश द्वारातून आत गेल्यानंतर)

विद्यापीठाच्या वाचनालयाची इमारत सुद्धा पटकन नजरेत भरेल अशी आहे :


Wien University Library Building

तेथून जवळच Otto Wagner चे स्मारक आहे. Otto Wagner (१८४१-१९१८) हा विएन्ना मधील अनेक वैशिष्ट्यपूर्ण इमारतींचा रचनाकार असून त्याने आराखडा तयार केलेल्या अनेक वास्तूंवर Jugenstil या शैलीचा प्रभाव आहे. स्पेन मधील Antoni Gaudi प्रमाणे Otto Wagner याला ऑस्ट्रियामधील आधुनिक स्थापत्य कलेचा जनक मानले जाते. Karlsplatz हे मेट्रो चे स्थानक म्हणून अस्तित्वात येण्यापूर्वी या स्मारकाच्या ठिकाणी विएन्ना चे रेल्वे स्थानक होते. १९५९ सालापर्यंत ते कार्यान्वित सुद्धा होते, मात्र त्यानंतर शहराला नवीन रूप देण्यासाठी जेव्हा या भागाची पुनर्रचना करण्यात आली , तेव्हा या भुयारी स्थानकाचे स्मारक करून त्यात Otto Wagner च्या कार्याची माहिती देणारे संग्रहालय उघडण्यात आले.

Otto Wagner Pavilion on Karlsplatz

अलेक्स हा स्वतः Architecture चा विद्यार्थी असल्याने आणि इतिहासामध्ये रस घेत असल्याने एका उत्तम टूर गाईड ची भूमिका बजावण्यासाठी सक्षम होता. त्याने सांगितल्याप्रमाणे शहराची पुनर्बांधणी करताना अनेक भुयारी स्थानकांचे पब्स किंवा संग्रहालये यांमध्ये पर्यावसान झाले आहे. एका पब मध्ये तर चक्क platform आणि रेल्वेचे रूळ सुद्धा तसेच ठेवले आहेत.

Karlsplatz सोडल्यानंतर सिटी सेंटर ला एक मोठ्ठी प्रदक्षिणा घालण्याचा अलेक्स चा बेत होता. त्यासाठी तयारी म्हणून एका मॉल मधून पिण्यासाठी खास ऑस्ट्रियाचे राष्ट्रीय पेय (Almdudler ) घेतले. यात प्रामुख्याने सफरचंद , द्राक्षे, आणि औषधी वनस्पतींचा अर्क यांचा समावेश असतो.

Almdudler

प्रदक्षिणेला सुरवात केल्यानंतर दृष्टीस पडलेले (किंवा माझ्या लक्षात आणून दिलेले ) पहिले प्रेक्षणीय स्थळ म्हणजे Vienna State Opera ! City of Music (संगीताचे शहर) अशी ओळख असलेल्या विएन्ना च्या या ओपेरा हाऊस मध्ये विख्यात ओपेरा गायक नेमाने कार्यक्रम करतात. ओपेराच्या त्या इमारतीमध्ये ही एक प्रकारचा लयबद्ध पणा आढळला:

Vienna State Opera

Albertina हे विएन्ना मधील सर्वांत मोठे चित्रांचे संग्रहालय ओपेरा पासून दहाच मिनिटांच्या अंतरावर आहे : या संग्रहालयात सुमारे ६५००० चित्रे असून १४ व्या शतकापासून काढलेल्या चित्रांचा त्यात समावेश आहे. संग्रहालयाची इमारत प्रेक्षणीय असून शहरामधील बहुतांश जुन्या इमारतींप्रमाणे त्यावर घोडेस्वाराची प्रतिकृती आहे. ही शिल्पे बघून, एके काळी युरोपातील बलाढ्य साम्राज्य म्हणून मिरवलेल्या ऑस्ट्रिया मध्ये अनेक शूर वीर योद्धे होऊन गेले असणार याची प्रचीती येते.

Albertina Museum (side view)

Albrecht Dürer या जर्मन चित्रकाराने १५०२ साली काढलेले सशाचे चित्र अतिशय प्रसिद्ध असून शहरात ठिकठिकाणी त्याची (सशाच्या चित्राद्वारे संग्रहालयाची ) जाहिरात दिसत होती:

Young Hare (Albrecht Dürer, १५०२)

Albertina museum ला लागूनच एक मोठे ग्रीन हाऊस आहे आणि ग्रीन हाऊस मध्येच एक उपहारगृह विकसित केले आहे. त्यामध्ये ग्रीन हाऊस मध्ये पिकवलेल्या ताज्या भाज्यांचे सलाड लोकं आवडीने खातात. Palmen Haus नावाच्या या उपहारगृहा-समोरच एक विस्तीर्ण पार्क आहे. २० मार्च ही खरोखरीच येथील वसंताची सुरवात असल्याने आणि त्यानुसार सूर्याने (आखडते किरण न घेता) लख्ख प्रकाशित दिवस दिल्याने तिथे स्थानिक आणि पर्यटक मंडळींची झुंबड उडाली होती.

शहराच्या मध्य वस्तीत असलेले पार्क

पार्कच्या दुसऱ्या बाजूस Hofburg नावाचा किल्ला (Burg म्हणजेच जर्मन भाषेत किल्ला) आहे. हा किल्ला १२ व्या शतकापासून युरोपमध्ये घडत आलेल्या (राजकीय) घडामोडींचा मूक साक्षीदार आहे. किल्ल्याच्या प्रदर्शनीय मनोऱ्यावरील एक Latin शिलालेख लक्ष (दिल्यास) वेधून घेतो :

अलेक्स च्या सांगण्यानुसार त्याचा अर्थ : "या इमारतीमध्ये मी माझ्या देश बांधवांचा स्नेह बांधून ठेवत आहे", असा होतो.
या किल्ल्याचे आवार नवनवीन राजवाडे, संग्रहालये बांधून वाढवण्यात आलेले आहे. पैकी उल्लेखनीय ठिकाणे पुढीलप्रमाणे :
Naturhistorisches Museum (ऑस्ट्रियन निसर्गाच्या इतिहासाचे संग्रहालय)

Natural History Museum, Vienna

आणि Kunsthistorisches Museum (ऑस्ट्रियन कलेच्या इतिहासाचे संग्रहालय), ही दोन्ही संग्रहालये एकत्रितपणे जुळी (Twin Museums) म्हणून ओळखली जातात. Burgtheater (फक्त राजघराण्यातील लोकांसाठी सिनेमा बघण्याचे ठिकाण )

Hofburgstheater

, ऑस्ट्रियाचे राष्ट्रीय वाचनालय : यात ७४ लाख पुस्तके असून विद्यार्थ्यांसाठी अभ्यासिका म्हणून हे वाचनालय सातही दिवस खुले असते.

Austrian National Library

Spanische HofreitSchule ( स्पानिश घोड्यांची प्रशिक्षण शाळा ) : "घोड्यांची पागा" यासारखी जागा पुण्या सारख्या ठिकाणी हुजूर-पागा नाहीतर ठोसर-पागा होते, येथे मात्र चार शतकांचा इतिहास असलेल्या या घोड्यांच्या पागेचं "तबेला"पण टिकवून ठेवलं आहे: Lipizzan जातीच्या (फक्त) करड्या घोड्यांसाठी येथे प्रशाला (अश्वशाळा) आहे आणि या शाळेत पारंपारिक गणवेश घातलेल्या स्वारांसह Classical Dressage बघण्यासाठी पर्यटक मोठ्या संख्येने गर्दी करतात. Classical Dressage म्हणजे नैसर्गिक घोडे सवारी : घोड्याला लगाम न घालता त्याच्याशी जुळवून घेत घोडा चालवणे.

Spanish (Horse) Riding School

वरील चित्रातील घोडे जरी Lipizzan जातीचे असले तरी ते टांग्याला जोडले असल्याने त्यांना वेगळे प्रशिक्षण दिले जाते. एकंदरीतच Hofburg किल्ल्याचे आवार विस्तीर्ण असल्याने अनेक वास्तू लांबून बघूनसुद्धा भव्य भासतात :

National Library (captured most of its length)

City Hall of Vienna

View of City Center from Hofburg

Hofburg नंतर प्रदक्षिणेतील महत्वाचा थांबा म्हणजे Michaelerplatz हा होता. ऐन सिटी सेंटर "मध्येच" मोठ्ठा खड्डा खणून ठेवल्यामुळे काहीसा शोभा घालवणारा हा चौक "खोल" वर जाऊन पाहिल्यास इतिहासातील अनेक रंजक गोष्टी सांगू इच्छितो. पुरातत्वीय उत्खनन करताना येथे , इ.स.पू. १५व्या शतकातील रोमन साम्राज्याच्या इतिहासाशी सुसंगत ( टेहेळणी साठी उपयुक्त अशा चौक्या, तटबंदी वगैरे ) असे अनेक अवशेष आढळले. ऑस्ट्रिया आणि स्लोवेनिया जेव्हा रोमन साम्राज्याचा भाग होते तेव्हा डन्युब नदीने या साम्राज्याची हद्द अधोरेखित केली होती. तेव्हा , या नदीच्या किनारी किल्लेवजा तटबंदी उभारून रोमनांनी Vindobona नावाची लष्करी छावणी स्थापन केली होती. हा भाग आजच्या विएन्ना चा सर्वात गर्दीचा आणि नागरिकांनी एकत्र येण्याचा चौक आहे. ऑस्ट्रियन सैनिक अपवादानेच येथे फिरकतात.

Remains of the Roman outpost at Michaelerplatz

सिटी सेंटर च्या या भागात ठिकठिकाणी अनेक पुतळे आहेत. घोडेस्वार आणि राजे यांच्या पुतळ्यांच्या गर्दीत (घोड्याशिवाय) उभ्या असलेल्या आणि त्याच्या मागे आश्चर्यचकित झालेल्या माणसांचे पुतळे बघून नवल वाटतं.

Liechtenstein - The "country"-man

अलेक्सने सांगितलेली पुढील गोष्ट ऐकून तर मोठाच अचंबा वाटला : Liechtenstein (मराठी उच्चार लीकटेनस्टाईन) या नावाचा देश आहे ज्याचे नाव एका राजाच्या नावावरून ठेवण्यात आलेले आहे. हा देश ऑस्ट्रिया आणि स्वित्झर्लंड यांच्या "मध्ये" असून फक्त १६० स्क्वेअर किलोमीटर इतकाच त्याचा विस्तार आहे. लीकटेनस्टाईन या राजघराण्याने तेराव्या शतकापासून तेथे राज्य केलेले आहे, त्यामुळे तेथे constitutional monarchy (घटनात्मक राजेशाही : जेथे राजा राज्याचा फक्त नामधारी प्रमुख असतो.) जगातील सर्वांत जास्त (आणि सर्वांत महागड्या ) चित्रांचे संकलन करण्याचा विक्रम लीकटेनस्टाईन राजांचा आहे.

Musiemsquartier हा सिटी सेंटर मधील museums नी वेढलेला विशाल भाग असून हा जगातील आठव्या क्रमांकाचा मोठा सांस्कृतिक भाग आहे. येथे विएनिस नागरिकांना आवडणारी अशी एक गोष्ट आहे : ते म्हणजे ऊन खाण्यासाठी इथे ठेवलेले बाक. ही अतिशय साधी गोष्ट संपूर्ण विएन्ना अल्पावधीतच सुप्रसिद्ध झाली आणि विएनिस नागरिकांच्या जिव्हाळ्याचा विषय बनली आहे.

Musiemsquartier

या बाकांना दरवर्षी कोणता रंग द्यावा यासाठी मतदान होते. येथे बसून घरून आणलेली बिअर (हॉटेल मध्ये न जाता ) पिता यावी यासाठी विएनिस नागरिकांनी आंदोलन केल्याचे अलेक्सने सांगितले. बरेच चालल्यानंतर इथे ऊन खात विश्रांती घेण्याची आम्हाला गरज होतीच.
पुरेशी विश्रांती घेऊन आम्ही पार्लमेंट कडे "मोर्चा" वळवला.

Austrian Parliament

आता आम्ही इतका वेळ लांबून बघत असलेल्या सिटी हॉल च्या पुढ्यात आलो होतो. मी आता पर्यंत बघितलेल्या सिटी हॉल्स पैकी सर्वांत आवडलेली इमारत या हॉल ची आहे :

City Hall of Vienna

एव्हाना आमच्या प्रदक्षिणेचा अखेरचा टप्पा जवळ आला होता : Graben (ग्राबेन) हा विएन्ना मधला एक अतिशय प्रसिद्ध रस्ता! मराठीत graben याचा अर्थ शब्दशः खणणे असा होतो. पहिले अक्षर कॅपिटल असल्यास जर्मन भाषेत ते नाम (noun) असते, म्हणून Graben चा अर्थ भुयार / बंकर असा घेत येईल.

Graben Street , Vienna

पुरातत्वीय उत्खनन आणि जुन्या रोमन साम्राज्याचे संदर्भ जोडल्यास Michaelerplatz पासून सुरु झालेली तटबंदी थेट इथपर्यंत येऊन भिडली होती, असे म्हणता येईल. Graben हे नाव त्या काळापासून बदललेले नाही:

या प्रसिद्ध रस्त्यालगतच तितकेच सुप्रसिद्ध St. Stephan's Cathedral (सेंट स्टेफन्स कॅथेड्रल) आहे. नूतनीकरणाच्या प्रक्रियेमधून जात असले तरी, त्याचे रंगीबेरंगी छत लक्ष वेधून घेत होते:

या चर्च नंतर पुन्हा Wien University च्या दिशेने जाण्यास सुरवात केली. वाटेत Zanoni & Zanoni या विएन्ना मधील प्रसिद्ध आईस्क्रीम-चेन च्या एका शाखेला भेट देऊन दोघांनी कपभर आईस्क्रीम भरून घेतले :

प्रदक्षिणेतील शेवटची दाखवली गेलेली इमारत म्हणजे युरोपिअन Council ची विएन्ना मधील मुख्य इमारत

दोन डोकी असलेली गरुडाची मूर्ती ऑस्ट्रिया- हंगेरी या दोन राज घराण्यांचे प्रतिनिधित्व करते. काही तत्वज्ञ असेही मानतात की गरुड हे नेहमीच रोमन साम्राज्याचे आवडते विजयात्मक प्रतीक राहिलेले आहे, आणि पूर्व- पश्चिम दोन्ही दिशांना राज्य करणारे रोमन म्हणून या गरुड-शिल्पाला दोन डोकी आहेत. दोन डोकी असलेला गरुड हा जुन्या रोमन साम्राज्याचा Coat of Arms ( ढालीवरील सुशोभीकरणासाठी वापरतात ते चिन्ह ) चा भाग आहे.

अशा प्रकारे विएन्ना च्या सिटी सेंटर ला एक प्रदक्षिणा झाल्यावर एक गोड प्रसाद घेणे क्रमप्राप्त होते :

Original Sacher -Torte

विएन्ना येथेच फक्त मिळणारा इथला खास असा चॉकलेट केक म्हणजे Sacher-Torte ! हा केक खाऊन आणि कॉफी पिऊन मी अलेक्स चा निरोप घेतला. त्याला शहर दाखवल्याबद्दल धन्यवाद दिले.
Schönbrunn palace हा विएन्ना मधील सर्वात मोठ्ठा राजवाडा बघण्यासाठी सिटी सेंटर पासून मेट्रोने १५-२० मिनिटे लागतात. राजवाड्यामध्ये जाण्याची वेळ टळून गेल्याने फक्त बाहेरूनच दर्शन घ्यावे लागले:

Schönbrunn Castle , Vienna

हा किल्ला बाहेरून फिरून मी Karlsplatz कडे परत फिरलो. ब्रनो ला परत जाणारी बस मला चुकवायची नव्हती.
Stadion या स्टेशन वर बसच्या वेळेच्या तासभर आधी आलो. एका हॉटेल मध्ये जाऊन पिझ्झा खाल्ला. पाय चालून चालून दमले होते.
ब्रनो ला जाणाऱ्या बसमध्ये मस्तपैकी ताणून दिली. साडे नऊ च्या सुमारास ब्रनो ला पोचलो, तर मला घ्यायला रोमान ने चक्क यिरकाला पाठवले होते. तो स्वतः, दानिएला (रोमान ची गर्लफ्रेंड ) बरोबर आम्हाला थेट एका पब मध्ये भेटला.

With Czech Friends @ local pub , Brno, Czech Republic

रोमान च्या घरी जायला बारा वाजून गेले. आजचा दिवस खऱ्या अर्थाने अलेक्सने माझी टूर उत्तम प्रकारे गाईड करून स्मरणीय केला होता. रोमानला विएन्नाच्या गोष्टी सांगत आणि त्याच्या कडून ब्रनो गोष्टी च्या ऐकत झोप कधी लागली ते समजलेच नाही. स्वप्नात प्रागचा किल्ला आणि प्रागमधील सुंदर पूल येत होते. (क्रमशः)